Tarihi ipek yolunun üzerinde bulunan ve antik çağ zamanında gümüş kenti olarak anılan Gümüşhane şehrimizin ismi de buradan gelmektedir. Gümüşhane’nin diğer bir özelliği ise her dönemde yeraltı zenginlikleridir. Gümüşhane, tarihi dokusu ve turizm alanında da yükselmeye başlamış bir şehrimizdir. Tarihi Gümüşhane Hamamları günümüzde ne yazık ki yıkıntı ve kalıntı olarak karşımıza çıkmaktadır. Tarihi hamamlarda halvet odaları günümüz duşakabin yapısında olan özel odalar içermektedirler.
Gümüşhane Hamamları
Kayıtlar üzerinden, genel bir inceleme yaptığımızda, karşımıza dört adet hamam çıkmakta olduğunu görüyoruz. Bu hamamlar şu an tarihi kalıntılar şeklinde karşımızdadır. Şimdi bunları kısaca inceleyelim.
Kavaklık Hamamı
Süleymaniye Mahallesinde, müstakil bir bina olarak karşımıza çıkar. İnşa tarihi bilinmemekle birlikte, 17yy eseri olabileceği düşünülmektedir. Farklı kaynaklarda farklı tarihlerle karşılaşılabilir. Gördüğü tamiratlar hakkında da bilgi bulunmamaktadır. Konum bakımından şehrin tenha bir bölgesinde olmasından dolayı, kolay kullanılması amacıyla buraya inşa edildiği düşünülmektedir. Bu durumda kadınlar için ayrılmış olabileceği kanısını oluşturmaktadır. Kızlar Hamamı olarak söylenmesi de bu sebepten dolayı gelmektedir.
Gümüşhane Hamamları Kavaklı Hamamı Plan ve Kubbe Görüntüsü
Şu anda Metruk bir halde olanın yapının planı için kalıntılar incelenmiştir. Hamamın batı cephesi, araziden dolayı toprağa dayanmaktadır. Hamam genel olarak güney kuzey yönünde inşa edildiği görülmektedir. Güneyden kuzeye sırasıyla soğukluk, ılıklık, hela-tıraşlık, sıcaklık, külhan mekanları sıralanmaktadır. Tarihi Gümüşhane Hamamlarından, Kavaklık Hamamının genel olarak dikdörtgen planlı bir yapısı olduğu görülür. Moloz ve kesme taş ile inşa edilmiştir.
Gümüşhane Hamamları Kavaklı Hamamı Sıcaklık Görüntüsü
Çaput Hamamı
Gümüşhane Hamamları’ ndan olan Çaput Hamamı da Süleymaniye mahallesinde inşa edilmiştir. Ulu Camii’ nin tam karşısında yer almaktadır. Çaput Hamamı’ nın da ne zaman yapıldığı tam olarak bilinmemekle birlikte, 17. Yüzyılın ikinci yarısında yapıldığı sanılmaktadır.
Gümüşhane Hamamlarından Çaput Hamamı (üstte planı, altta kubbe görüntüsü )
Dış görünümünde masif karakterlerin hakim olduğu göze çarpmaktadır. İnşasında moloz ve kesme taş kullanıldığı görülür. Dikdörtgen yapıda bir mimarisi vardır. Soğukluk, medhal, ılıklık, hela ve traşlık, sıcaklık ve külhan bölümleri bulunmaktadır.
Gümüşhane Hamamlarından Çaput Hamamı Soyunmalık Bölümü
Sabri Özcan San’ın¹ çalışmalarında hamamın bir de hikayesinden bahsedilir. Anlatılanlara göre, bir kadın hamamın olduğu yerde bir kazan dolusu altın bulur. Buraya bir hamam yaptırmaya karar verir. Kadının iki kızı vardır. Biri öz kızı diğeri de evlatlık kızı. Hamamın açılışında, kadın öz kızına yeni ve güzel kıyafetler giydirip, bohçasına değerli peştamal ve havlular koyarken, evlatlığına ise eski kıyafetler giydirip, eski havlular verir. Durumu gören ahali şaşırır ve yapıya ”Çaput” adını verirler.
Son dönemde ahır olarak kullanılan yapının hangi tarihe kadar hizmetini sürdürdüğü bilinmemektedir.
Saray Hamamı
Gümüşhane Hamamları’ dan Saray Hamamı hakkında da kayıt ve bilgi bulunmamaktadır. 17. Yüzyılın ikinci yarısında yapıldığı tahmin edilmekle beraber, yapısı bakımından Çaput Hamamı’na benzerliği göz önüne alınarak, aynı mimarın elinden çıktığı düşünülmektedir.
Gümüşhane Saray Hamamı Sıcaklık Bölümü
Soğukluk, ılıklık, hela-traşlık, sıcaklık üniteleri bulunur. İnşasında kesme taş ve tuğla kullanılmıştır. Soyunmalık bölümü kare yapıdadır ve bir kubbe ile örtülmüştür. Bu gün yarısı yıkı haldedir. Sıcaklık ortadır ve köşelerde halvetlik bölümleri vardır.
Gümüşhane Saray Hamamı Bölümü Görüntüsü
Paşa Hamamı
Süleymaniye Camii’nin güney batısında, İbrahim Lütfü Paşa’nın evinin yanındadır. Müftüoğlu Hamamı olarak da bilinir. Müftüzadeler tarafından yaptırıldığı sanılmaktadır. Kitabesi yoktur, 17.yüzyılda yapıldığı sanılmaktadır. İnşasında kesme taş ve tuğla kullanıldığı görülmektedir.
Gümüşhane Paşa Hamamı Dış Görünüm
Paşa Hamamı ve Zeki Kadir Bey Konağı, restore edilerek, 16 Şubat 2024 tarihinde açılışı yapılmıştır. İlgililere tarihsel değeri olan bu yapıyı günümüze kazandırdıkları için teşekkür ediyoruz.
Gümüşhane Paşa Hamamı Soyunmalık Bölümü
Günümüz Hamamları;
Günümüzde faaliyet gösteren hamamlar ise, yakın zamanda restore edilen Paşa Hamamı ve Şiran Belediye Hamamı’ dır. Paşa Hamamı yukarıda anlatılmıştır. Şimdi de Gümüşhane Hamamlarından Şiran Belediye Hamamına değinelim.
Şiran Belediye Hamamı
2007 yılında hizmete açılan bu hamam sauna, spor salonu ve yüzme havuzu barındırıyor. 0456 511 7156 no’lu telefondan ulaşabileceğiniz bu hamam Karaca, Hoca Ahmet Yesevi Cd. No:195, Şiran Gümüşhane’de bulunur.
Şiran Belediye Hamamı
KAYNAKLAR;