Fin Hamamlarından Günümüz Saunalarına
Dünyaca ünlü Fin Hamamlarının tarihi kökeninin izini sürmek zordur. Çünkü antropologların elinde orta çağa kadar Fin kültürü ile ilgili yeterli veri yoktur. Bu olumsuzluklara rağmen Fin Hamamının milattan önce 7000’li yıllara kadar uzandığı düşünülmektedir. Tarih içinde kayda geçen ilk veriler ise Nestor the Chronicler tarafından M.S 1112 de yazılmıştır.
İskandinavya’daki reform sırasında saunaların Avrupa’ya yayıldığı görülmektedir. Finlandiya’da sauna kültürünün yaygın olmasının ana nedeni çok yönlülüğüdür. Finliler saunayı yaşam alanı, yemek yeme ortamı ve hijyen için kullanmışlardır. Annelerin çoğu steril olduğunu düşündüğü saunalarda doğum yapmayı adet haline getirmişlerdir. Finliler için kiliseden sonra en kutsal yer sauna olarak görülür.
Fin Sauna Kültürü
Finlandiya’da saunalar yaşamın ayrılmaz parçalarıdır. Özel apartmanlarda, şirket merkezlerinde, göl evlerinde, parlamento binalarında hatta madenlerde 1.400 metre derinlikte bile bulunurlar. (Pyhäsalmi Madeninde, yerin 1400 altında kurulmuş bir sauna bölümü vardır.) Londra’daki Fin Kilisesinin bile kendi saunası vardır.
Fin Hamamı yani sauna, ulusal kimliğin bir parçasıdır. Fırsatı olan herkes haftada en az bir kere saunaya girer. Cumartesi günü geleneksel sauna günü olarak kabul edilir. Saunaya girme, genellikle duş ile başlar. Sauna odası 80 ila 110 derece arasında ısıtılır. Fin Hamamı, saunalar özel bir soba olan kiua’lar ile ısıtılır. Bu sobaların üzerinde taşlar vardır. Bu taşlara su dökülerek buhar oluşturulur. Bu özel buhara löyly adı verilir.
Sıcaklık rahatsızlık vermeye başlayınca göle, denize ya da bir yüzme havuzuna girilir. Kışın karda yuvarlanmak da adettendir. İlk banyo ardından soğuduktan sonra tekrar sıcak odaya girilir. Böylece döngü tekrar başlatılır. Bu döngü sayısı kişinin tercihine kalmıştır.
Finliler, sauna sıcak odalarında kıyafet giymezler. Fakat bundan kötü bir düşünce akla getirilmemelidir. Bir Finli için sauna kesinlikle cinsel içerik barındırmayan bir mekandır. Seks kulübü veya benzeri bir anlam içermez. Halka açık mekanlarda mayo ile sıcak odaya girmek yasaktır. Bunun nedeni, havuzdan mayoya geçen klorun buharlaşarak solunum yollarına etki etmesi, astım ve alerji oluşmasına neden olmasındandır.
Günümüzde Bir Sauna Örneği
Finlandiya’daki Sauna Tipleri
Finlandiya’ da çok farklı sauna tipleri mevcuttur. Bunlar sauna binası ya da kullanılan sobaya göre sınıflandırılabilirler. Eskiden odun ateşi ile yapılan ısıtma artık petrol ya da doğal gaz kullanılarak da yapılmaktadır. Fin hamamlarında buhar çiğ noktası üzerinde tutulduğundan, Türk Osmanlı hamamlarındaki gibi buhar yoğunlaşması oluşturmaz. Başlıca sauna çeşitleri ise şunlardır;
Duman Sauna;
Bacası yoktur. Odun yandığında odayı dumanda doldurur. Uygun sıcaklık elde edildiğinde soba söndürülür. Yapısından dolayı oda sıcaklığı korur. Duman saunaları Finlandiya dışında Estonya, Letonya ve Litvanya’da da hala yaygın olarak kullanılmaktadır. Yapıları uzun ömürlüdür ve dumanın dezenfektan özelliği tercih edilmelerinde önemli bir yer tutmaktadır.
Fin Hamamlarından: Duman Saunası
Odun Sobası Sauna;
Şehir dışındaki yerleşimlerde tercih edilmektedirler. Üstünde taşlar bulunan soba huş ağacı ile ısıtılır. Huş ağacının araması ortama yayılır ve buhara karışır. Banyo yapan kişi, tavana yakın yüksek bir bankta oturur.
Fin Hamamlarında Kullanılan Bir Soba Örneği
Elektrikli Sauna;
Şehir içindeki evlerde ve halka açık mekanlarda kullanılan, ısıtması elektrikle yapılan sauna tipleridir. Duman ve odunda ki gibi ısıyı korumak için taşlar kullanılır. Şehir imkanlarından dolayı kullanılmaktadır. Çoğu Finli odun saunasını tercih etmektedir.
Mobil Saunalar;
İzci ve gençlik örgütlerinin tercih ettiği saunalardır. Otobüs, araba ve traktör römorklarına kurulmuş modellerdir. Portatif çadır ile kurulan tipleri de mevcuttur. Yıllık mobil sauna etkinliği kiralayan özel şirketler sayesinde istenilen her yere taşınması mümkündür.
Günümüz Saunaları
Artık her banyoya kurulabilen, buharlı duşakabin sistemleri ile saunalar tüm evlere girmiş durumdalar. Saunanın sağladığı tüm imkanları sağlayan buharlı duşakabinler, hidroterapi ve masaj özeliklerini de bünyelerinde barındıran, küçük banyolarda bile kolaylıkla kullanılan teknoloji harikası ürünler oldular. Duşakabin sistemlerinin gelişimi ile birlikte, Fin hamamlarının konforunu evlerimize taşıyan ürünlerin kullanımı giderek artmakta ve maliyetleri de günden güne düşmektedir.
Buharlı ve Saunalı Duşakabin
Fin hamamlarından günümüz saunalarına duşakabin modelleri ile geçiyoruz. Modern ve lüks görünümlerinin yanı sıra teknolojik özellikleri ile de hayatımıza renk katan bu ürünler, artık hayatımızın bir parçası oldular. Konfor ve estetik isteyen kullanıcıların kolaylıkla elde edebileceği, sauna keyfi ve fazlasını bulacağı bir duşakabin modeli mutlaka vardır.
KAYNAKLAR;
- History of the Finnish Sauna and the Nordic Bath, Mikkel Aaland
- https://medium.com/estoniansaunas/heres-why-the-history-of-the-sauna-is-deeper-than-you-might-think-d8e5127a8232, Anni Oviir
- https://en.wikipedia.org/wiki/Finnish_sauna